آموزش شطرنج

شطرنج یکی از محبوب‌ترین و قدیمی‌ترین بازی‌های فکری جهان است که مهارت‌های استراتژیک، تفکر منطقی و پیش‌بینی را تقویت می‌کند. این بازی در سراسر دنیا به عنوان یک ابزار آموزشی و سرگرمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، به آموزش اصول اولیه شطرنج، نحوه حرکت مهره‌ها، قوانین بازی و نکات مهم برای پیشرفت در آن می‌پردازیم.

۱. آشنایی با صفحه شطرنج
صفحه شطرنج یک تخته‌ی مربعی است که از ۶۴ خانه (۸×۸) تشکیل شده است. خانه‌ها به‌طور متناوب به رنگ‌های روشن و تیره (معمولاً سفید و مشکی) هستند.

نکته:

همیشه خانه‌ی گوشه‌ی سمت راست پایین باید سفید باشد.
۲. معرفی مهره‌های شطرنج و نحوه حرکت آن‌ها
هر بازیکن ۱۶ مهره دارد که شامل موارد زیر است:

الف) شاه (King)
مهم‌ترین مهره‌ی بازی که باید از آن محافظت کنید.
در هر نوبت می‌تواند یک خانه در هر جهتی (عمودی، افقی، یا مورب) حرکت کند.
اگر شاه در معرض کیش باشد و نتواند از آن فرار کند، بازی تمام می‌شود (مات شدن).
ب) وزیر (Queen)
قوی‌ترین مهره‌ی شطرنج است.
می‌تواند در هر جهتی (عمودی، افقی و مورب) تا هر تعداد خانه حرکت کند.
ج) رخ (Rook)
به‌صورت عمودی و افقی تا هر تعداد خانه حرکت می‌کند.
در شروع بازی، هر بازیکن دو رخ دارد.
د) فیل (Bishop)
فقط به‌صورت مورب تا هر تعداد خانه حرکت می‌کند.
هر بازیکن دو فیل دارد: یکی روی خانه‌های سفید و دیگری روی خانه‌های سیاه.
هـ) اسب (Knight)
به‌صورت حرف L حرکت می‌کند (دو خانه در یک جهت و یک خانه در جهت عمود بر آن).
تنها مهره‌ای که می‌تواند از روی سایر مهره‌ها بپرد.
و) پیاده (Pawn)
به‌طور معمول یک خانه به جلو حرکت می‌کند، اما در حرکت اول می‌تواند دو خانه جلو برود.
برای زدن مهره‌ی حریف، یک خانه مورب به جلو حرکت می‌کند.
اگر به آخرین ردیف صفحه برسد، می‌تواند به هر مهره‌ای به‌جز شاه (معمولاً وزیر) ارتقا یابد.
۳. قوانین مهم شطرنج
الف) کیش و مات
کیش زمانی است که شاه تحت حمله قرار می‌گیرد. بازیکن باید شاه را از خطر خارج کند.
کیش و مات زمانی اتفاق می‌افتد که شاه کیش باشد و هیچ حرکتی برای فرار نداشته باشد.
ب) قلعه رفتن (Castling)
حرکتی ویژه که در آن شاه و یکی از رخ‌ها هم‌زمان حرکت می‌کنند.
شرایط قلعه رفتن:

بین شاه و رخ نباید مهره‌ای باشد.
شاه و رخ نباید قبلاً حرکت کرده باشند.
شاه نباید در معرض کیش باشد یا از خانه‌های تحت حمله عبور کند.
ج) آن‌پاسان (En Passant)
اگر یک پیاده در حرکت اول خود دو خانه جلو برود و در کنار پیاده حریف قرار بگیرد، حریف می‌تواند آن را به‌گونه‌ای بزند که گویی فقط یک خانه جلو رفته است.

د) تساوی (Draw)
اگر بازیکنی هیچ حرکت قانونی نداشته باشد ولی شاهش کیش نباشد، بازی مساوی می‌شود (بن‌بست یا استلمیت).
اگر در ۵۰ حرکت اخیر، مهره‌ای زده نشود و پیاده‌ای حرکت نکند، بازی مساوی می‌شود.
اگر موقعیت روی صفحه سه بار تکرار شود، بازی مساوی اعلام می‌شود.